Zapraszamy do zapoznania się z nową uchwałą:
Składamy Wam serdeczne życzenia z okazji zbliżających się Świąt Wielkanocnych. Niech te świąteczne dni przyniosą ze sobą pozytywną energię i wiele radości dla Was oraz Waszych rodzin i przyjaciół.
Przepisy nowej ustawy prawo zamówień publicznych, obowiązującej od 1 stycznia 2021 roku, wprowadziły zmiany w zakresie środków ochrony prawnej, mające na celu ich usprawnienie, a także zwiększenie ich dostępności. Pomimo iż nowa ustawa nie wprowadziła rewolucji w powyższym zakresie, to dokonane zmiany są bardzo istotne w szczególności z punktu widzenia interesu wykonawcy. Środkami ochrony prawnej nadal są odwołanie do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej oraz skarga do Sądu Okręgowego w Warszawie – sądu zamówień publicznych. Dodatkowo została wprowadzona możliwość wniesienia skargi kasacyjnej do Sądu Najwyższego.
Środki ochrony prawnej zgodnie z nową ustawą przysługują wykonawcy, uczestnikowi konkursu oraz innemu podmiotowi, jeżeli ma lub miał interes w uzyskaniu zamówienia lub nagrody w konkursie oraz poniósł lub może ponieść szkodę w wyniku naruszenia przez zamawiającego przepisów ustawy. Ponadto nowością jest rozszerzenie kręgu podmiotów uprawnionych do wniesienia środków ochrony prawnej wobec ogłoszenia wszczynającego postępowanie o udzielenie zamówienia lub ogłoszenia o konkursie oraz dokumentów zamówienia o organizacje wpisane na listę prowadzoną przez Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych (dostępną tutaj: https://www.uzp.gov.pl/kio/lista-organizacji-uprawnionych-do-wnoszenia-odwolan) oraz o Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców.
Podstawowym środkiem ochrony prawnej jest odwołanie do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej. Jedną z najważniejszych zmian jest rozszerzenie katalogu przesłanek umożliwiających wykonawcy wniesienie odwołania. Zgodnie z art. 513 nowej ustawy prawo zamówień publicznych odwołanie przysługuje na:
1) niezgodną z przepisami ustawy czynność zamawiającego, podjętą w postępowaniu o udzielenie zamówienia, o zawarcie umowy ramowej, dynamicznym systemie zakupów, systemie kwalifikowania wykonawców lub konkursie, w tym na projektowane postanowienie umowy;
2) zaniechanie czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia, o zawarcie umowy ramowej, dynamicznym systemie zakupów, systemie kwalifikowania wykonawców lub konkursie, do której zamawiający był obowiązany na podstawie ustawy;
3) zaniechanie przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia lub zorganizowania konkursu na podstawie ustawy, mimo że zamawiający był do tego obowiązany.
Odwołanie zatem, obecnie przysługuje na każdą czynność i zaniechanie zamawiającego. Nie ma znaczenia wartość zamówienia. Stanowi to istotne novum w stosunku do poprzedniej ustawy, gdzie odwołanie poniżej tzw. progów unijnych przysługiwało tylko od określonego katalogu czynności zamawiającego. Aktualnie katalog ten został rozszerzony o wszystkie czynności. Zakres odwołania obejmuje również zaniechania zamawiającego.
Ponadto odwołanie przysługuje nie tylko w postępowaniach o udzielenia zamówienia publicznego, ale także wprost zostało wskazane, iż przysługuje w postępowaniach zmierzających do udzielenia zamówienia, tj. o zawarcie umowy ramowej, w dynamicznym systemie zakupów, w systemie kwalifikowania wykonawców czy konkursie. Wyraźnie zaznaczono możliwość złożenia odwołania od zaniechania czynności przez zamawiającego, a także zaniechania przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia lub zorganizowania konkursu. Wykonawca może również wnieść odwołanie od projektowanego postanowienia umowy, niezależnie od tego czy ich niezgodność z przepisami ma istotny wpływ na wynik postępowania. Skarżyć można zarówno niezgodność z przepisami ustawy PZP, jak i przepisami kodeksu cywilnego stosowanymi zgodnie z art. 8 ust 1 PZP do czynności podejmowanych przez zamawiającego, wykonawców oraz uczestników konkursu w postępowaniu o udzielenie zamówienia i konkursie oraz do umów w sprawach zamówień publicznych. Krajowa Izba Odwoławcza może w takich sprawach nakazać zmianę projektowanego postanowienia umowy albo jego usunięcie. Nie może nakazać wprowadzenia postanowień określonej treści, może za to nakazać wprowadzić postanowienia określonego typu.
Pisma w postępowaniu odwoławczym wnosi się w formie pisemnej, w formie elektronicznej albo w postaci elektronicznej, z tym że odwołanie i przystąpienie do postępowania odwoławczego, wniesione w postaci elektronicznej, wymagają opatrzenia podpisem zaufanym.
W odróżnieniu od poprzedniej ustawy, wniesienie odwołania pozostaje bez wpływu na bieg terminu związania ofertą. Nowe przepisy nie przewidują zawieszenia biegu terminu związania ofertą.
Nowa ustawa wprowadziła regulacje dotyczące pełnomocników w postępowaniu odwoławczym. Dotychczasowe przepisy nie regulowały tej kwestii. Zastosowanie miały zasady ogólne kodeksu cywilnego. Zgodnie z nowym brzmieniem ustawy pełnomocnikiem w postępowaniu odwoławczym może być adwokat lub radca prawny, a ponadto osoba sprawująca zarząd majątkiem lub interesami strony lub uczestnika postępowania oraz osoba pozostająca ze stroną lub uczestnikiem postępowania w stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sprawy wchodzi w zakres tego zlecenia. Ponadto pełnomocnikiem osoby prawnej, przedsiębiorcy, w tym nieposiadającego osobowości prawnej, lub jednostki nieposiadającej osobowości prawnej może być również pracownik tej jednostki. Powyższe zapisy bazują na przepisach kodeksu postępowania cywilnego. Przy ich interpretacji pomocne będzie ugruntowane już stanowisko doktryny i sądów w tym zakresie. Warto podkreślić, iż zasadą jest, iż pełnomocnikiem może być adwokat lub radca prawny, co stanowi zmianę w stosunku do poprzednich przepisów.
W postępowaniach o wartości powyżej progów unijnych ponownie wprowadzono zasadę rozpoznawania przez KIO odwołań w składach trzyosobowych. Prezes Krajowej Izby Odwoławczej może wyznaczyć skład jednoosobowy w sprawach mniej zawiłych.
W nowym prawie zamówień publicznych poświęcono odrębną część postępowaniu dowodowemu, które usystematyzowano i doprecyzowano. Wprowadzono m. in. postanowienie jako formę dopuszczenia dowodu, wydawane zarówno na rozprawie jak i posiedzeniu niejawnym a także doprecyzowano kwestie związane z powołaniem biegłych i zeznaniami świadków.
Tak jak i w poprzedniej ustawie, zasadą jest, iż w przypadku wniesienia odwołania zamawiający nie może zawrzeć umowy do czasu ogłoszenia przez Izbę wyroku lub postanowienia kończącego postępowanie odwoławcze. Nowa ustawa dodała kolejną sytuację, w której Izba może uchylić zakaz zawarcia umowy jeśli zamawiający uprawdopodobnił, że odwołanie wnoszone jest wyłącznie w celu uniemożliwienia zawarcia umowy.
Zmianie uległy również zasady ponoszenia kosztów postępowania wprowadzone zgodnie z Rozporządzeniem prezesa Rady Ministrów z 30 grudnia 2020 roku w sprawie szczegółowych rodzajów kosztów postępowania odwoławczego, ich rozliczania oraz wysokości i sposobu pobierania wpisu od odwołania. Co istotne uregulowano kwestie proporcjonalnego ponoszenia kosztów postępowania odwoławczego. KIO podzieli wpis stosunkowo, zasądzając odpowiednio od zamawiającego albo uczestnika postępowania odwoławczego wnoszącego sprzeciw na rzecz odwołującego kwotę, której wysokość ustali, obliczając proporcję liczby zarzutów przedstawionych w odwołaniu, które Izba uwzględniła, do liczby zarzutów, których Izba nie uwzględniła. Określono przy tym, że KIO może w uzasadnionych przypadkach odstąpić od rozdzielenia kosztów w sposób proporcjonalny, w szczególności jeżeli przemawia za tym rodzaj zarzutów uwzględnionych przez KIO lub ich waga dla rozstrzygnięcia odwołania. Ma to wpływ na praktykę konstruowania zarzutów. Na gruncie poprzedniej ustawy obserwowało się znaczne mnożenie zarzutów przez wykonawców, wielokrotnie bez ich merytorycznego uzasadnienia.
Podsumowując, wprowadzone przez nową ustawę prawo zamówień publicznych zmiany mają charakter nie tylko kosmetyczny i systematyzujący dotychczasowe zapisy. W szczególności znaczący wpływ będzie miało rozszerzenie katalogu przesłanek umożliwiających wykonawcy złożenia odwołania. Powyższe wydaje się spełnieniem oczekiwań wykonawców, którzy w wielu sytuacjach byli pozbawieni środków ochrony prawnej. Pozytywny wpływ zmian odzwierciedla większa liczba postępowań przed Krajową Izbą Odwoławczą obserwowana po wejściu w życiu ustawy.
Przepisy nowej ustawy prawo zamówień publicznych, obowiązującej od 1 stycznia 2021 roku, wprowadziły szereg modyfikacji instytucji konkursu, mających na celu jej usprawnienie, a także szersze korzystanie z niej przez zamawiających. Istota konkursu pozostała bez zmian. Warto przypomnieć, że zgodnie z definicją ustawową, konkurs jest szczególną formą przyrzeczenia publicznego, w którym zamawiający, przez publiczne ogłoszenie, przyrzeka nagrodę za wykonanie i przeniesienie prawa do pracy konkursowej wybranej przez sąd konkursowy. Co istotne konkurs nie jest trybem postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, a przyrzeczeniem publicznym nagrody, którą może być m. in. zaproszenie autora wybranej w konkursie pracy, do negocjacji w trybie z wolnej ręki lub negocjacji bez ogłoszenia.
Zamawiający może zorganizować konkurs w celu wyboru pracy konkursowej o charakterze twórczym, dotyczącej w szczególności planowania przestrzennego, projektowania urbanistycznego, projektowania architektonicznego, projektowania architektoniczno-budowlanego, przetwarzania danych, projektowania z zakresu informatyki oraz zamierzenia innowacyjnego. Przedstawiony katalog nie jest zamknięty, lecz ułatwia on określenie zamówień, przy których konkurs może mieć zastosowanie. Nowością jest dodanie do katalogu ,,projektowania z zakresu informatyki” oraz ,,zamierzenia innowacyjnego”. Najistotniejsze jest, aby konkurs był przeprowadzany w celu wyboru pracy o charakterze twórczym, zatem mającej charakter utworu w rozumieniu prawa autorskiego, do której uczestnik, który złożył wybraną pracę przeniesie autorskie prawa majątkowe.
W odróżnieniu od poprzedniej ustawy, przewidującej fakultatywny charakter konkursu, obecne przepisy wprowadziły zasadę obligatoryjności, w sytuacji gdy zamawiający zamierza udzielić zamówienia na usługi projektowania architektonicznego lub projektowania architektoniczno-budowlanego. Od powyższej zasady zostały wprowadzone trzy wyjątki. Nie ma obowiązku przeprowadzenia konkursu, gdy zamawiający zamierza przeprowadzić zamówienie na wykonanie usług projektowania architektonicznego lub projektowania architektoniczno-budowlanego posiadające element negocjacyjny, tj. w trybie negocjacji z ogłoszeniem, dialogu konkurencyjnego, negocjacji bez ogłoszenia lub zamówienia z wolnej ręki. Nie trzeba również stosować konkursu w zamówieniach tego typu o wartościach mniejszych niż tzw. progi unijne – tutaj warto zaznaczyć, iż wartość ta dotyczy usług projektowania, a nie planowanych robót budowlanych (w obecnym stanie prawnym z zależności od typu zamawiającego jest to równowartość kwoty 139 000 euro lub 214 000 euro, tj. 593 433 zł lub 913 630 zł). Ponadto konkursu nie trzeba przeprowadzać, jeżeli przedmiotem zamówienia jest obiekt liniowy w rozumieniu ustawy prawo budowlane – przykładowo takim zamówieniem jest projekt budowy drogi. Nie wymaga on twórczych rozwiązań i odstąpienie od wymogu konkursu, wydaje się w pełni uzasadnione, w szczególności w kontekście długości potencjalnego postępowania.
Nagroda w konkursie ma charakter obligatoryjny. Jest nią nagroda pieniężna lub rzeczowa przyznawana autorowi lub autorom wybranych prac konkursowych albo zaproszenie autora lub autorów wybranych prac konkursowych do negocjacji w celu wykonania usługi na podstawie wybranej pracy konkursowej albo takie zaproszenie wraz z nagrodą pieniężną lub rzeczową. Na gruncie poprzedniej ustawy nagroda w postaci zaproszenia do negocjacji mogła prowadzić jedynie do szczegółowego opracowania pracy konkursowej, zatem wprowadzone zmiana powinna chronić przed sytuacją, w której realizacja zamówienia na usługi projektowania byłaby dokonana przez inny podmiot, niż wygrywający w konkursie.
Kolejną wprowadzoną nowością są dwa rodzaje procedur konkursowych: konkursu nieograniczonego i konkursu ograniczonego, w którym po weryfikacji podmiotowej prace konkursowe mogą składać wyłącznie uczestnicy zaproszeni do składania prac konkursowych.
W dalszym ciągu zachowano etapowość konkursu. W konkursie dwuetapowym w pierwszym etapie zostają wyłonione opracowania studialne, odpowiadające wymaganiom określonym w regulaminie konkursu. W drugim etapie sąd konkursowy, na podstawie kryteriów określonych w regulaminie konkursu, ocenia prace konkursowe wykonane na podstawie opracowań studialnych wyłonionych w pierwszym etapie. W konkursie dwuetapowym zamawiający może również ograniczyć liczbę uczestników konkursu, którzy zostaną zaproszeni do drugiego etapu konkursu, stosując w odniesieniu do opracowań studialnych wszystkie lub niektóre kryteria oceny prac konkursowych określone w regulaminie konkursu.
Bardzo istotną w praktyce nowością, jest możliwość zaproszenia do negocjacji, a tym samym zawarcia umowy, z uczestnikiem, którego praca konkursowa otrzymała drugą w kolejności najwyższą ocenę. Możliwość taką można przewidzieć w regulaminie konkursu, w sytuacji jeżeli negocjacje prowadzone w trybie zamówienia z wolnej ręki, z autorem wybranej pracy konkursowej nie doprowadziły do zawarcia umowy w sprawie zamówienia publicznego.
Przepisy nowej ustawy wprowadziły również, ograniczenie jawności tych prac konkursowych lub opracowań stadialnych, które nie zostały nagrodzone.
Powyższe zasady stanowią podstawowe reguły, zgodnie z którymi powinien zostać przeprowadzony konkurs. Poza tym zamawiający tak samo jak na gruncie dotychczasowych przepisów organizuje konkurs na podstawie regulaminu zawierającego szczegółowe zasady konkursu, w tym prawa i obowiązki uczestników konkursu. Zapisy regulaminu są wiążące nie tylko dla uczestników konkursu, ale i zamawiającego, który ma ograniczone możliwości dokonywania w nim zmian. Ustawa wskazuje minimalny zakres regulaminu obejmujący m.in. opis przedmiotu konkursu, szczegółową procedurę przeprowadzenia konkursu, wymogi wobec uczestników, skład sądu konkursowego czy środków ochrony prawnej. Dokładne zapoznanie się z regulaminem jest kluczowe przy ewentualnym udziale w procedurze konkursowej. Również z punktu widzenia zamawiającego niezmiernie ważne jest odpowiednie przygotowanie regulaminu, aby spełniał wymogi ustawy i nie pozostawiał wątpliwości w interpretacji jego zapisów. Warto zaznaczyć, iż m. in. w tym celu są przygotowywane rekomendacje prezesa Urzędu Zamówień Publicznych przy udziale podmiotów skupiających przedsiębiorców aktywnych w obszarze budownictwa i architektury. Dokument ten po ustaleniu może stanowić przydatne wytyczne dla zamawiających oraz wskazówki interpretacyjne dla uczestników. Projekt dostępny tutaj: https://www.uzp.gov.pl/strona-glowna/slider-aktualnosci/konkurs-po-nowemu-konsultacje-projektu-rekomendacji/konkurs-po-nowemu-konsultacje-projektu-rekomendacji.
Warto przypomnieć, że sąd konkursowy, który dokonuje ocen składa się z co najmniej trzech osób powoływanych przez zamawiającego, które nie muszą być jego pracownikami, powinny posiadać wiedzę i doświadczenie umożliwiające ocenę zgłoszonych prac, a jeżeli przepisy szczególne wymagają posiadania uprawnień do opracowania pracy konkursowej, to co najmniej 1/3 składu, w tym przewodniczący, powinna posiadać wymagane uprawnienia.
Należy również pamiętać, że w konkursach obowiązują środki ochrony prawnej, o których informacja powinna zostać zawarta w regulaminie. Przysługują one uczestnikowi konkursu, jeżeli ma lub miał interes w uzyskaniu nagrody w konkursie oraz poniósł lub może ponieść szkodę w wyniku naruszenia przez zamawiającego przepisów ustawy.
Podsumowując, wprowadzone przez nową ustawę prawo zamówień publicznych zmiany mają charakter nie tylko kosmetyczny i systematyzujący dotychczasowe zapisy. Wydaje się, że wyciągnięto wnioski z przeprowadzanych konkursów i problemów tam się pojawiających. Ponadto ustawodawca ustanawiając w pewnym zakresie obligatoryjność konkursów zmierza do zwiększenia ich roli, co w praktyce przeprowadzania zamówień, w szczególności na usługi architektoniczne, już teraz jest widoczne.
Poznań
ul. Kochanowskiego 11A / 7
60-845 Poznań
Warszawa
ul. Wilcza 29A / 7
00-544 Warszawa
BLS Blaszka-Griffin, Loretański, Stempski, Łomżyński Kancelaria Radców Prawnych spółka partnerska
KRS 0000865016 NIP 7812014272 REGON 38741147600000
Telefon: +48 788 973 390
E-mail: [email protected]
